Recepta na długowieczność? Naukowcy m.in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego biorą udział w przełomowym badaniu, które może dostarczyć kluczowych odpowiedzi w tym temacie. W ramach projektu EPIGENOM przeprowadzono kompleksowe badania nad wpływem różnych nawyków i stylu życia na tempo starzenia się Polaków. Artykuł opublikowano w renomowanym czasopiśmie ??„GeroScience„. Czy uda nam się zatem poznać sekret na długowieczność?
Spis treści
Długowieczność odwieczną zagadką
Coraz częściej padają pytania dotyczące sekretu na długowieczność. Nic dziwnego, ponieważ w ostatnich latach obserwuje się wyraźną przewagę liczby osób starszych nad młodszymi. Jesteśmy społeczeństwem starzejącym się. Co więcej, jest to trend globalny. Stawia to oczywiście kolejne wyzwania związane z zapewnieniem jak najlepszej opieki zdrowotnej i godnej jakości życia na późniejszych etapach, zwłaszcza podczas emerytury.
W obliczu takich zmian demograficznych poszukiwanie metod opóźnienia procesów starzenia się staje się priorytetem. I w kontekście tego problemu ukazał się niedawno artykuł w periodyku naukowym „GeroScience„, który traktuje o nowatorskim podejściu polskich naukowców do zwalczania procesów starzenia się. Napisać, że „odkryli sekret na długowieczność” to trochę za dużo, ale z pewnością można stwierdzić, że wiedzą, w jaki sposób można sobie przedłużyć życie.
Artykuł rzuca światło na skomplikowane procesy biologiczne związane ze starzeniem się. Przeprowadzone badania nad metylacją DNA, której to zmiany są silnie związane z procesami starzenia, pozwoliły naukowcom na przedstawienie nowego sposobu mierzenia wieku biologicznego. Otwiera to perspektywy skuteczniejszych interwencji w przyszłości.
Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z innymi instytucjami badawczymi: Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie, Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji w Warszawie i Uniwersytetem Łódzkim, wzięli udział w projekcie EPIGENOM. Badania potwierdziły między innymi negatywne skutki niektórych, kuszących nawyków (wśród nich np. palenie papierosów!), które sprawiają, że szybciej się starzejemy. W jaki jednak sposób zmierzyć procesy starzenia się?
Na myśl nasuwa się… nasz wiek. Tak zwany wiek chronologiczny, choć istotny, jedynie przybliża procesy starzenia się, nie oddając pełni różnic między jednostkami. Nawet w grupie o identycznym wieku chronologicznym, znaczne rozbieżności w indywidualnym tempie starzenia się są powszechne. Kluczem może być więc wiek epigenetyczny lub inaczej zegar Horvatha, który wykracza poza tradycyjne rozumienie wieku chronologicznego. Na czym polega?
Wiek epigenetyczny a wiek chronologiczny
Wiek biologiczny to pojęcie odnoszące się do stopnia, w jakim organizm jednostki wykazuje zmiany fizjologiczne i molekularne związane ze starzeniem się. W przeciwieństwie do wieku chronologicznego, który określa liczba lat życia od momentu urodzenia, wiek biologiczny koncentruje się na ocenie stanu zdrowia i funkcji fizjologicznych organizmu, co może różnić się między jednostkami o tym samym wieku chronologicznym. Jak wykazały badania przeprowadzone w ciągu ostatniej dekady metylacja DNA ma silny związek z procesem starzenia się.
Jednym z kluczowych mechanizmów związanych z wiekiem biologicznym jest metylacja DNA, proces epigenetyczny polegający na dodawaniu grup metylowych do sekwencji DNA, co wpływa na ekspresję genów. Zmiany w metylacji DNA są często związane z procesami starzenia się organizmu. Jak podaje strona genetyczne.pl, z pomocą procesu dodawania poszczególnych grup metylowych do zasad azotowych można przewidzieć (całkiem precyzyjnie) długość życia. Inne czynniki wpływające na wiek biologiczny to m.in. poziom aktywności fizycznej, dieta, poziom stresu, jakość snu czy narażenie na czynniki środowiskowe.
Istnieją różne metody oceny wieku biologicznego, w tym tzw. „zegary epigenetyczne„, które opierają się na analizie wzorów metylacji DNA. Te zaawansowane algorytmy mogą dostarczyć bardziej precyzyjnych informacji na temat stopnia starzenia się organizmu niż samo określenie wieku chronologicznego. Wiek biologiczny stanowi istotne narzędzie w badaniach nad procesami starzenia oraz może być używany w diagnostyce medycznej, ocenie ryzyka chorób, czy planowaniu interwencji mających na celu spowolnienie procesów starzeniowych.
O iście ciekawym eksperymencie chińskich naukowców, a w tym życiowego wyzwania amerykańskiego przedsiębiorcy pisaliśmy niedawno. W obu przypadkach, z lepszym lub gorszym efektem, można obserwować, że ludzie łakną młodości.
Co wpływa na nasz wiek biologiczny i chronologiczny?
Szczegółowa analiza przeprowadzona w ramach projektu EPIGENOM rzuciła światło na szereg czynników determinujących zarówno wiek biologiczny, jak i wiek epigenetyczny.
Kluczowym czynnikiem negatywnie wpływającym na procesy starzenia się, uznanym również za podstawowy czynnik starzenia epigenetycznego, okazało się… palenie papierosów. Bez zaskoczeń, prawda? Według danych opublikowanych w komunikacie Uniwersytetu Jagiellońskiego, osoby palące papierosy wykazywały się biologicznie starszym organizmem o średnio 4 lata (!) w porównaniu do osób niepalących. To potwierdza, że nawyk ten ma długotrwałe konsekwencje na poziomie molekularnym.
Zgodnie z książkową wiedzą na temat zdrowego stylu życia, po raz pierwszy na świecie, wykazano pozytywny wpływ aktywności fizycznej na odmłodzenie organizmu. Z badań wynika, że uprawianie jogi, technik relaksacyjnych i medytacji ma korzystny wpływ na starzenie epigenetyczne. Akcentuje się przy tym rolę praktyk mindfulness w utrzymaniu zdrowia na poziomie molekularnym. Czy jest to zatem przepis na długowieczność?
Podobnie sprawa ma się ze spożywaniem kawy! Zostało ono powiązane z pozytywnym wpływem na spowolnienie starzenia epigenetycznego, szczególnie w kontekście stanów zapalnych.
Dietetyczne wybory również mają wpływ na tempo starzenia się. Ograniczenie spożycia mięsa i odpowiednia ilość snu zostały wskazane jako korzystne dla zachowania młodości na poziomie epigenetycznym.
Ostateczne wnioski z badań podkreślają, że zarówno predyspozycje genetyczne, jak i styl życia, stanowią istotne determinanty wieku biologicznego i epigenetycznego człowieka. W tym kontekście, odkrycia dotyczące wpływu konkretnych genów, takich jak SOC2, na tempo naszego starzenia, pomagają w zrozumieniu tych procesów. Wartościowe są również implikacje tych badań dla rozwoju strategii zdrowotnych, ukierunkowanych na spowolnienie procesów starzenia się i promowanie zdrowego stylu życia.
Długowieczność. Co dalej?
Choć przepis na długowieczność jeszcze nie został odkryty, przeprowadzone badania nad wpływem nawyków i stylu życia Polaków na wiek biologiczny oraz epigenetyczny mają potencjał na zastosowanie w różnych obszarach. Wśród nich wymienia się działania obejmujące diagnostykę medyczną, interwencje kliniczne, programy zdrowotne, a nawet dziedzinę kryminalistyczną.
Poznanie, jak konkretne nawyki życiowe wpływają na procesy starzenia się, pozwolą lekarzom i specjalistom na precyzyjniejsze określenie profilu zdrowotnego pacjenta. To z kolei umożliwi skierowanie pacjentów na odpowiednie badania i monitorowanie, co może prowadzić do wcześniejszej identyfikacji i zarządzania potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi.
Otwierają się również nowe perspektywy w interwencjach klinicznych. Wiedza na temat wpływu aktywności fizycznej, diety, czy praktyk relaksacyjnych na procesy starzenia pozwala na ukierunkowanie leczenia pacjenta w sposób bardziej spersonalizowany. Lekarze mogą dostosować strategie terapeutyczne, mając świadomość, jakie elementy stylu życia mogą mieć kluczowe znaczenie dla konkretnego pacjenta.
To także całkiem solidny fundament do opracowywania wszelkich programów zdrowotnych. Informacje o wpływie różnych czynników na wiek biologiczny są cennymi narzędziami dla instytucji zajmujących się zdrowiem publicznym. Programy zdrowotne mogą być dostosowane do konkretnej populacji, z naciskiem na elementy, które mają największy potencjał poprawy jakości życia i zdrowia.
Jeżeli chodzi o ostatnią dziedzinę, kryminalistykę, zastosowanie wyników badań może otwierać nowe możliwości w dochodzeniach. Uzupełnienie portretu genetycznego sprawcy o informacje dotyczące stylu życia może być cennym narzędziem dla organów ścigania, pomagając w identyfikacji i lokalizacji potencjalnych podejrzanych.
Warto zaznaczyć, że przeprowadzone badania w ramach projektu EPIGENOM nie tylko dostarczają wiedzy na temat zegarów epigenetycznych, ale także oferują praktyczne wskazówki dotyczące ich zastosowania. To kluczowe dla przyszłych wdrożeń tej technologii do praktyki klinicznej i diagnostycznej. A może już za jakiś czas, ktoś wróci z gotowym przepisem na długowieczność?
Projekt EPIGENOM jest realizowany w ramach środków pochodzących z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Źródło: nauka.uj.edu.pl