Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) prognozuje, że do 2030 roku choroby mózgu staną się najpoważniejszym zagrożeniem prowadzącym do niepełnosprawności oraz śmierci. Wśród tych chorób znajdują się schorzenia o podłożu neurologicznym (np. udar, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, choroby psychiczne). Naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, przy wsparciu finansowym Agencji Badań Medycznych, postanowili pomóc w przedłużeniu życia pacjentów z nowotworami mózgu, skupiając się konkretnie na leczeniu glejaka wielopostaciowego.
Choroby mózgu. Przełomowy polski projekt – Spis treści
Choroby mózgu największym zagrożeniem zdrowotnym według WHO
22 lipca to dzień, podczas którego obchodzimy Światowy Dzień Mózgu. Oprócz wymienionych wcześniej chorób można do nich zaliczyć również pozornie mało niebezpieczne dolegliwości takie jak bóle głowy, bezsenność czy nawracające migreny. Dobra kondycja naszego zdrowia psychicznego i zdrowy mózg są niezwykle cennymi i istotnymi aspektami naszego życia – należy je pielęgnować codziennie.
Dlatego też korzystając z tego, że współczesny świat nazywany jest od długiego czasu „globalną wioską”, obfitującą we wzajemne połączenia, wymianę wiedzy, musimy sięgać do najnowszych doniesień, również tych z zakresu zdrowia i innowacji w leczeniu zagrażających życiu chorób, aby jak najdłużej cieszyć się ze zdrowego mózgu. Ten najważniejszy w naszym ciele organ odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Największe zagrożenie zdrowotne według WHO
Według Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku choroby mózgu staną się największym zagrożeniem zdrowotnym prowadzącym do niepełnosprawności lub śmierci. Współczesne zmiany cywilizacyjne oraz zdecydowany wzrost średniej wieku w społeczeństwie wiążą się z coraz powszechniejszym występowaniem zaburzeń psychicznych związanych z mózgiem. Dlatego też niezwykle istotne jest podejmowanie działań, które pomogą nam (a właściwie naukowcom, którzy zajmują się tymi zagadnieniami na co dzień) lepiej zrozumieć te schorzenia oraz rozwijać skutecznie terapie w celu poprawy opieki nad chorymi, prewencji i diagnostyki.
Według informacji opublikowanych na stronie Agencji Badań Medycznych co roku w Polsce diagnozuje się około 3 tysięcy nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Wśród nich najliczniejszą grupę spośród wszystkich nowotworów mózgu zajmują glejaki; reprezentują około 70% przypadków guzów wewnątrzczaszkowych. To również główna przyczyna zgonów w tej grupie nowotworów.
Różne glejaki
W zakresie glejaka wyróżniamy różne typy. Niektóre charakteryzują się powolnym wzrostem i stosunkowo lepszymi rokowaniami, które umożliwiają nawet wieloletni okres przeżywalności pacjenta. Na drugim zaś biegunie znajduje się tzw. glejak wielopostaciowy, który nie jest już tak łaskawy. Stanowi on złośliwą postać tego rodzaju nowotworu. Chorzy zdiagnozowani z tym rodzajem nowotworu słyszą niezwykle przykrą informację dotyczącą długości ich życia – średni czas przeżycia wynosi niewiele ponad 15 miesięcy.
na nowe metody leczenia stoi m.in. unikalna zdolność komórek glejaka wielopostaciowego do hamowania odpowiedzi immunologicznej w organizmie człowieka.
Dr hab. n. med. Wojciech Kaspera, z Katedry Neurochirurgii i Oddziału Klinicznego Neurochirurgii Wydziału Nauk Medycznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (ŚUM) w Katowicach, główny badacz projektu w rozmowie z amb.gov.pl.
Pomimo ogromnego postępu w medycynie, również w dziedzinie onkologii, wyniki leczenia złośliwych nowotworów mózgu, a tym samym wyniki przeżywalności nadal nie są zadowalające. Standardową formą terapii jest wciąż leczenie chirurgiczne, czyli usunięcie guza w sposób radykalny, w połączeniu z terapią uzupełniającą taką jak chemioterapia i radioterapia. Nawet jednak z wykorzystaniem wspomnianych metod glejak wielopostaciowy pozostaje jednym z najbardziej opornych na leczenie i agresywnych nowotworów występujących u ludzi.
Dlatego do zrozumienia mechanizmów ich powstawania i rozwoju poszczególnych rodzajów nowotworów jest zaangażowanie specjalistów, którzy stoją przed wyzwaniem dotyczącym walki z tymi trudnymi chorobami.
Glejak: nadzieje polskich badaczy na przedłużenie życia pacjentów
Naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w ramach realizowanego projektu (pt. Ocena odpowiedzi immunologicznej u chorych leczonych pembrolizumabem z nowo zdiagnozowanym glejakiem wielopostaciowym mózgu (PIRG)) będą oceniać efektywność immunoterapii opartej na zastosowaniu przeciwciał monoklonalnych blokujących punkty kontroli odpowiedzi immunologicznej u pacjentów z glejakiem.
Niepowodzenia w leczeniu glejaka wielopostaciowego można tłumaczyć unikalną zdolnością jego komórek do hamowania odpowiedzi immunologicznej w organizmie człowieka. Główną rolę w rozpoznaniu komórki nowotworowej oraz jej zniszczeniu odgrywają limfocyty T. Rozpoznają one na powierzchni nowotworu specyficzne białka, tzw. antygeny, a następnie generują odpowiedź immunologiczną na dany antygen, mającą na celu zwalczenie komórek nowotworu. Niestety, komórki glejaka wielopostaciowego mają na swojej powierzchni białka, nazywane „tarczą molekularną”, blokujące tzw. punkty kontroli układu immunologicznego na powierzchni limfocytów T i powodujące ucieczkę nowotworu spod nadzoru układu immunologicznego. Tak więc „tarcza molekularna” czyni komórki glejaka niewidocznymi dla układu immunologicznego gospodarza, który nie może ich zwalczać.
Dr hab. n. med. Wojciech Kaspera dla abm.gov.pl
Choroby mózgu a projekt PIRG
Projekt wspierany jest przez Agencję Badań Medycznych, a sama jego wartość przewyższa kwotę 8 milionów złotych. Wyniki mogą być przełomowym krokiem a drodze w poszukiwaniu skuteczniejszych terapii dla pacjentów cierpiących na glejaka. Przedsięwzięcie, które rozpoczęło się w 2019 roku, zakłada ocenę efektywności immunoterapii opartej na przeciwciałach monoklonalnych blokujących punkty kontroli odpowiedzi immunologicznej u osób dotkniętych tym nowotworem.
Naukowcy chcą dowiedzieć się, jak zareagują pacjenci z nowo zdiagnozowanym glejakiem na włączenie pembrolizumabu, czyli jednego z leków działających na punkty kontroli odpowiedzi immunologicznej. Lek ma zostać włączony do standardowego leczenia. Istnieje więc realna szansa na opracowanie nowego schematu leczenia glejaka wielopostaciowego, co może znacząco wydłużyć życie chorych.
Projekt PIRG jest inicjatywą wieloośrodkową. Oprócz Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w jego realizację zaangażowane jest również Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej–Curie w Gliwicach oraz zagraniczny instytut badawczy: The Institute of Cancer Research – Division of Rdiotherapy and Imaging, PET Radiochemistry Team. Warto podkreślić, że terapia z wykorzystywaniem inhibitorów punktów kontroli immunologicznej opiera się na odmiennym podejściu do leczenia guzów nowotworowych. Zamiast stosowania tradycyjnych metod polegających na bezpośrednim zwalczaniu guza, terapia immunologiczna angażuje własny układ odpornościowy.
Chcemy podawać pembrolizumab chorym z rozpoznanym glejakiem wielopostaciowym nie tylko w okresie pooperacyjnym, ale i przed planowanym leczeniem chirurgicznym glejaka. Mamy nadzieję doprowadzić w ten sposób do aktywacji układu immunologicznego już przed chirurgicznym usunięciem guza, a kontynuując podawanie pembrolizumabu – wzmocnić skuteczność pooperacyjnej chemio- i radioterapii. Przede wszystkim zaś mamy nadzieję na przedłużenie chorym życia.
Dr hab. n. med. Wojciech Kaspera dla abm.gov.pl
Zmiana podejścia do leczenia może wpłynąć na poprawę skuteczności wdrażanych terapii onkologicznych. Projekt PIRG stanowi znaczący krok naprzód w walce z glejakami mózgu i zapewne przyniesie nowe światło nadziei dla pacjentów zdiagnozowanych z tym rodzajem nowotworu i dla ich rodzin. Podano również informacje dotyczące kontaktu z Oddziałem Klinicznym Neurochirurgii SUM w Sosnowcu w przypadku zainteresowania pacjentów projektem. Z oddziałem można się skontaktować pod numerem telefonu 323 682 551.
Źródło: abm.gov.pl, Zdjęcie otwierające: Fot. lightwise / 123rf.com