Najnowsze badania sugerują pozytywną korelację między zaangażowaniem w czynności wolontariackie a funkcjami poznawczymi osób starszych. Można się nawet pokusić o stwierdzenie, że wolontariat rewitalizuje umysły seniorów i sprawia, że funkcjonuje prawidłowo jeszcze dłużej.
Za stary/a na wolontariat? Nie do końca!
Wolontariat kojarzy się zwykle z latami młodzieńczymi. Przecież młodzież ma więcej siły i werwy, żeby pomagać przy organizacji zawodów sportowych, robieniu zakupów seniorom czy zbieraniu funduszy na Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Nie do końca!
Badania wykazują potencjalne korzyści, jakie może przynieść wolontariat osobom w wieku senioralnym. Z pewnością osoby starsze tworzą wyjątkową grupę społeczną, której potrzebne jest szczególne wsparcie, ale ku pochyleniu się w stronę aktywnego życia na emeryturze są dobre powody.
Wśród niezaprzeczalnych zalet wymienia się poprawa ich funkcji poznawczych, czyli takich, które pozwalają na odbieranie, przechowywanie i przetwarzanie rozmaitych informacji. Definiując dosadniej, chodzi o takie umiejętności umysłowe, których potrzebujemy do wykonania każdego zadania, od stosunkowo prostego do tego najbardziej złożonego. Dzięki nim potrafimy myśleć (szybciej lub wolniej ;)), zapamiętywać, podejmować decyzję i rozwiązywać wszelkie problemy. Są one niezbędne do skutecznego radzenia sobie z wyzwaniami dnia codziennego i utrzymania samodzielności.
Jak aktywni są seniorzy w Polsce? I dlaczego nie są?
Zdolność do utrzymania ostrości umysłu jest szczególnie istotna w starszym wieku, kiedy to zwykle następuje spadek funkcji poznawczych. Dlaczego? Oczywiście, są to często procesy naturalne, które przyspieszamy zaniechując wszelkich aktywności umysłowych. Możliwe, że jest to również kwestia ekonomiczno-społeczna.
Seniorzy we Włoszech korzystają w pełni z życia, zwiedzając świat i sącząc wino nad świeżą pastą w pobliskich knajpkach. W Polsce, ze względu na zmiany demograficzno-ekonomiczne zachodzące w naszym kraju, seniorzy nie są aż tak chętni do działania po zakończeniu swojej aktywności zawodowej. Ba! Według danych statystycznych opublikowanych w internetowej wersji Rzeczpospolitej, ponad połowa seniorów w naszym kraju nie podejmuje też żadnej aktywności fizycznej. Nie myślą o dodatkowych ćwiczeniach, które pozwolą na zachowanie świetności na dłużej, ale też… nie spacerują! Za główną przyczynę tego stanu rzeczy 36% osób starszych podaje wiek. Czy to wystarczający sygnał do tego, aby zmniejszyć wiek emerytalny?
Seniorzy w naszym kraju wciąż są za mało aktywni, a należy pamiętać, że aktywny senior to zdrowy senior – zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Niestety, w naszym społeczeństwie wciąż panuje błędne przekonanie, że sport to domena ludzi młodych — mówi cytowany przez rp.pl Adam Radzki z firmy Benefit Systems, będącej twórcą raportu MultiSport Index. – Tymczasem według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia seniorzy, jak wszyscy dorośli, powinni w ciągu tygodnia podejmować 150 minut aerobowego wysiłku fizycznego o umiarkowanym natężeniu lub 75 min aerobowej aktywności o dużej intensywności. Rekomendowane są również ćwiczenia wzmacniające mięśnie wykonywane przynajmniej dwa razy w tygodniu.
Adam Radzki z firmy Benefit Systems, będącej twórcą raportu MultiSport Index 2019.
Powoli jednak i to się zmienia; czy to dzięki realizowanej polityce senioralnej na poziomie krajowym i gminnym, czy przez inicjatywy takiej jak Uniwersytet Trzeciego Wieku, który od wielu lat cieszy się pozytywnymi opiniami.
Dowody na to, że wolontariat jest potencjalnym lekiem przeciwko starzeniu się
Badanie zostało przeprowadzone przez UC Daivs Health i obejmowało 2 476 seniorów, którzy poświęcali się przynajmniej kilka razy w czasie tygodnia aktywnościom wolontariackim. Stwierdzono, że ci, którzy zgłaszali się jako ochotnicy do „zadań specjalnych” mieli lepsze wyniki wyjściowe w testach funkcji wykonawczych i werbalnej pamięci epizodycznej. Wyniki zostały zaprezentowane na Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Alzheimera 2023 w Amsterdamie (ang. Alzheimer’s Association International Conference 2023), która odbyła się 20 lipca bieżącego roku.
Mamy nadzieję, że te nowe dane zachęcą osoby w każdym wieku i z różnych środowisk do zaangażowania się w lokalny wolontariat. Nie tylko z korzyścią dla ich społeczności, ale potencjalnie dla ich własnego zdrowia poznawczego i mózgi — zaznaczyła Donna McCullough, szefowa misji Stowarzyszenia Alzheimera i oficer operacyjny w terenie.
Donna McCullough, Stowarzyszenia Alzheimera i oficer operacyjny w terenie.
Wolontariat w formie wspierania organizacji edukacyjnych, religijnych, zwianych ze zdrowiem lub innych organizacji charytatywnych pełni kluczową rolę w życiu osób starszych, ponieważ oferuje nie tylko możliwość aktywności fizycznej, ale także wzmacnia relacje społeczne i dostarcza cennej stymulacji poznawczej, mającej potencjał do ochrony zdrowia najważniejszego organu ludzkiego — mózgu. Niemniej, dotychczas brakowało wnikliwych informacji na temat konkretnego związku pomiędzy działaniami wolontariackimi a funkcjami poznawczymi (zwłaszcza w kontekście dużych, zróżnicowanych populacji seniorów).
Yi Lor, doktorant epidemiologii na UC Davis, i Rachel Whitmer, główna badaczka w prezentowanym badaniu, wspólnie zbadali zwyczaje wolontariatu wśród zróżnicowanej etnicznie i rasowo populacji. Uczestnicy biorą udział w badaniu Kaiser Healthy Aging and Diverse Life Experiences Study (KHANDLE) oraz Study of Healthy Aging in African Americans (STAR).
Wśród badanych średnia wieku wynosiła 74 lata, na nią składało się 48% osób rasy czarnej, 20% rasy białej, 17% z Azji a 14% grupy stanowili Latynosi. Łącznie 43% ( dokładnie 1 167 osób) zgłosiło uczestnictwo w różnych formach wolontariatu w ciągu minionego roku. Jak wspomniano, według przeprowadzonych analiz wolontariat był związany z lepszymi wynikami wyjściowymi w testach funkcji wykonawczych i werbalnej pamięci epizodycznej. Zweryfikowano to również w kontekście dostosowania do wieku, płci, wykształcenia, dochodów, efektów praktyki i formy przeprowadzanych rozmów (przeprowadzano je albo osobiście face-to-face, albo telefonicznie).
Wolontariat może być ważny dla lepszego poznania w późnym wieku i może służyć jako prosta interwencja u wszystkich starszych osób dorosłych w celu ochrony przed ryzykiem choroby Alzheimera i związanych z nią demencji. – powiedział doktorant Lor, cytowany przez serwis neurosciencenews.com. – Naszym następnym krokiem jest zbadanie, czy wolontariat chroni przed zaburzeniami funkcji poznawczych i jak zdrowie fizyczne i psychiczne może wpływać na ten związek.
Rachel Whitmer słusznie zauważa, że nie mamy kontroli nad historią, wiekiem swojej rodziny czy nad uwarunkowaniami genetycznymi. Mamy jednak pełną kontrolę nad tym, w jaki sposób spędzamy dzień i całe życie.
I jak? Namówieni?